کتاب قوانین الدواوین (کتاب)«کتاب القوانین الدواوین» اثر فارسی اسعد بن مماتی (۶۰۶ ق) می باشد. ۱ - کتاب شناسیکتابی است در توصیف بلاد مصر در زمان حکومت ایوبیه در قرن ششم هجری. ۲ - ساختارکتاب، شامل مقدمه محقق، متن و یک ملحقه می‌باشد. متن کتاب، مشتمل بر ده باب است که این ابواب در بیست و سه فصل ذکر شده است. مطالب، به ترتیب حروف الفبایی تنظیم گردیده و سپس در مورد آن‌ها توضیح داده شده است. مؤلف در باب اول، به مناسبت موضوع این باب، آیات و روایات را نقل می‌نماید. ۳ - گزارش محتوا«دواوین» به معنای دادگاه، عدالتخانه و دفترخانه می‌باشد. کتاب، مجموعه قوانین و دستوراتی است که در زمان حکومت ایوبیه برای اداره و نظم بلاد مصر تنظیم گردیده است. این احکام و قوانین از این مجموعه‌ها صادر می‌گردیده است کتاب، را می‌توان میراثی با ارزش در موضوع جغرافیا، تاریخ و قوانین مصر و بلاد آن در زمان ایوبیه دانست. ۴ - محور موضوعات۴.۱ - محور اولمطالبی است که به جغرافیای بلاد مصر در زمان ایوبیه مرتبط است و مطالبی پیرامون رود نیل و مسیر آن، کانال‌ها، خیلج‌ها، پل‌ها، آبگیرها، نواحی و اراضی و... در آن بیان می‌شود. [۱]
کتاب قوانین الدواوین، اسعد بن مماتی، ج۱، ص۷۵.
۴.۲ - محور دومبیان مسائل خاص مربوط به اداره و نظم بلاد مصر در عصر ایوبیه می‌باشد. مسائلی مانند وظایف افراد حکومت دولت ایوبیه، متوالیان دیوان، کاتبان، شاهدان، عاملان و... ۴.۳ - محور سوممطالبی پیرامون وضعیت زراعت و کشاورزی شهرها، انواع اراضی و نواحی مختلف، انواع زراعت‌ها، باغ‌ها درختان و... می‌باشد. [۲]
کتاب قوانین الدواوین، اسعد بن مماتی، ج۱، ص۲۰۱.
همچنین مؤلف، برخی مطالب دیگر را مانند طبقات مختلف مردم مصر، امت‌ها و گروه‌های موجود در آن، شهرهای مصر، مساحت و حدود زمین‌ها و... نیز بیان می‌نماید. ۵ - مقدمه محققابتدای کتاب مقدمه مفصلی از محقق آمده است. محقق در این مقدمه پیرامون کتاب و موضوع آن مطالبی را بیان می‌نماید و توضیح می‌دهد. سپس به شرح حال زندگی مؤلف پرداخته و او را به صورت کامل معرفی می‌کند. همچنین نسخه‌های خطی کتاب را نام برده و ویژگی‌های آن‌ها را بیان می‌نماید. متن کتاب، با حمد و سپاس خداوند شروع می‌شود. مؤلف، ابتدا به صورت مختصر، ابواب کتاب را معرفی می‌نماید. ۶ - خلاصه‌ای از ابوابدر باب اول، به فضیلت کتابت آیات و روایات پرداخته شده و پس از آن، پیرامون انبیا و کتب آنان و نیز کتاب‌های خلفا و علمای اسلام، مطالبی ذکر شده است. در ابواب دیگر کتاب، مؤلف به توصیف شهر مصر و نیز شهرها، نواحی، مساحت حدود آن و... پرداخته است. همچنین پیرامون قوانین و احکام صادره از دولت ایوبیه، وظایف کارگزاران، وضعیت شهرها، اماکن، نواحی و... مطالبی را بیان کرده و شرح می‌دهد. همچنین وی از رسوم اقوام و گروه‌های مختلف مصر نام برده و پیرامون آن‌ها شرح می‌دهد. ۷ - وضعیت کتابفهرست موضوعات، اسامی انبیا، ملوک، اشخاص، بلاد، قریه‌ها، مساجد، کوه‌ها، نهرها، خلیج‌ها، پل‌ها، الفاظ و اصطلاحات، متن در پایان بیان شده است. توضیحات در پاورقی بیان شده است. ۸ - پانویس
۹ - منبعنرم افزار تراث ۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). رده‌های این صفحه : کتاب شناسی
|